Η καλή στοματική υγιεινή είναι πολύ σημαντική για τη συνολικότερη υγεία του παιδιού και πρέπει να αρχίζει πολύ νωρίς, ήδη από την ανατολή των πρώτων (ή νεογιλών) δοντιών, καθώς αυτά προετοιμάζουν το έδαφος για την ανατολή των μόνιμων δοντιών και παίζουν βασικό ρόλο στη μάσηση και την ομιλία.
Η οδοντική τερηδόνα αποτελεί συχνό χρόνιο νόσημα της παιδικής ηλικίας. Στην Ελλάδα, σε πρόσφατη αντιπροσωπευτική μελέτη σε εθνικό επίπεδο, το ποσοστό των παιδιών χωρίς τερηδόνα βρέθηκε στο 64% για τα παιδιά ηλικίας 5 ετών, στο 37% για τα παιδιά 12 ετών και μόλις στο 29% για τα παιδιά 15 ετών.
Η χρήση φθοριούχου οδοντόκρεμας στα παιδιά αποτελεί τη βασική προτεινόμενη μέθοδο για την πρόληψη της τερηδόνας. Η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής και η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής Οδοντιατρικής (2014) συνιστούν τη χρήση φθοριούχου οδοντόκρεμας σε όλα τα παιδιά, με χρόνο έναρξης την ανατολή του πρώτου δοντιού. Συγκεκριμένα, συνιστούν τη χρήση ελάχιστης ποσότητας φθοριούχου οδοντόκρεμας (μέγεθος επιχρίσματος-κόκκος ρυζιού, smear size) για παιδιά κάτω των 3 ετών και ποσότητα οδοντόκρεμας σε μέγεθος μπιζελιού (pea size), για παιδιά ηλικίας 3 έως 6 ετών. Σημειώνεται ότι ορισμένοι προτείνουν, σε παιδιά ηλικίας έως 3 ετών, να χρησιμοποιείται οδοντόκρεμα με περιεκτικότητα τουλάχιστον 1000 ppm φθορίου, καθώς υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι οδοντόκρεμες μικρότερης περιεκτικότητας είναι αναποτελεσματικές. Τονίζεται, ακόμα, ότι σε παιδιά <6 ετών η οδηγία είναι να φτύνουν την οδοντόκρεμα, αλλά να μην ξεπλένουν το στόμα τους, ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος κατάποσης φθορίου και παράλληλα να παραμείνει ποσότητα φθορίου στο σάλιο για πρόληψη από την οδοντική πλάκα.
Παρακάτω αναφέρονται συμβουλές στοματικής υγείας στους γονείς και τα μεγαλύτερα παιδιά, ανάλογα με την ηλικία:
Βρέφη (0–12 μηνών)
● Οι γονείς ή το άτομο που φροντίζει το παιδί να μην μοιράζονται σκεύη (π.χ. κουτάλια, κύπελλα) με το παιδί και να μην καθαρίζουν την πιπίλα ή τα παιχνίδια του με το σάλιο τους.
● Βρέφη κάτω του έτους δεν πρέπει να καταναλώνουν μέλι και ζάχαρη, ενώ και η κατανάλωση χυμού (σε βρέφη >6 μηνών) δεν πρέπει να ξεπερνά τα 120 ml την ημέρα και πρέπει να γίνεται με κύπελο και όχι μπιμπερό.
● Μετά την ανατολή του πρώτου νεογιλού δοντιού μπορεί να χρησιμοποιηθεί φθοριούχος οδοντόκρεμα σε όλα τα παιδιά. Συνιστάται η χρήση ελάχιστης ποσότητας φθοριούχου οδοντόκρεμας (μέγεθος επιχρίσματος-κόκκος ρυζιού, smear size).
● Το βούρτσισμα πρέπει να γίνεται 2 φορές την ημέρα, μετά το πρωινό γεύμα και πριν τον βραδινό ύπνο. Χρησιμοποιείται μία μαλακή, κατάλληλη για την ηλικία, οδοντόβουρτσα. Μετά το βούρτσισμα, το στόμα του βρέφους δεν πρέπει να ξεπλένεται.
Παιδιά ηλικίας 1–4 ετών
●Συνήθειες όπως ο θηλασμός δακτύλου και η χρήση ππίλας πρέπει να διακόπτονται το αργότερο μέχρι την ηλικία των 3 ετών. Όσο πιο αργά διακοπούν τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα εγκατεστημένες ανατομικές βλάβες να γίνουν μόνιμες. Σημειώνεται ότι, συγκριτικά με τη χρήση πιπίλας, ο θηλασμός του δακτύλου παραμένει πιο συχνά στην ηλικία των 4 με 5 ετών. Η συζήτηση με το παιδί, η αναπλήρωση του αισθήματος ασφάλειας και η ανταμοιβή για την αποφυγή της στοματικής συνήθειας είναι τεχνικές που βοηθούν τα παιδιά να σταματήσουν σταδιακά μία στοματική συνήθεια.
● Η χρήση του μπιμπερό συστήνεται να διακόπτεται όσο το δυνατόν νωρίτερα μετά τη συμπλήρωση του ενός έτους ζωής, ενώ στα βρέφη που θηλάζουν αποκλειστικά, ενθαρρύνεται η χρήση εκπαιδευτικού κύπελου απευθείας.
● Συνιστάται η χρήση ελάχιστης ποσότητας φθοριούχου οδοντόκρεμας (μέγεθος επιχρίσματος-κόκκος ρυζιού, smear size) για παιδιά κάτω των 3 ετών και ποσότητα οδοντόκρεμας σε μέγεθος μπιζελιού (pea size), για παιδιά ηλικίας 3-4 ετών.
● Το βούρτσισμα πρέπει να γίνεται 2 φορές την ημέρα, μετά το πρωινό γεύμα και πριν τον βραδινό ύπνο. Χρησιμοποιείται μία μαλακή, κατάλληλη για την ηλικία, οδοντόβουρτσα. Τα παιδιά ηλικίας >3 ετών ενθαρρύνονται να φτύνουν την οδοντόκρεμα αλλά να μην ξεπλένουν το στόμα τους με νερό. Στα παιδιά ηλικίας < 3 ετών επίσης, το στόμα δεν πρέπει να ξεπλένεται.
● Τουλάχιστον μέχρι την ηλικία των 6 ετών (όταν το παιδί αποκτά την αντίστοιχη δεξιότητα), το βούρτσισμα των δοντιών πρέπει να γίνεται με τη βοήθεια ή την επίβλεψη ενός ενήλικα.
● Τα φθοριούχα στοματοπλύματα για χρήση στο σπίτι δεν χορηγούνται σε παιδιά μικρότερα των 6-7 ετών, λόγω αυξημένου κινδύνου κατάποσης του διαλύματος στις μικρότερες ηλικίες.
● Παραπομπή στον οδοντίατρο ή παιδοδοντίατρο γίνεται: – Σε ηλικία 3 ετών, για παιδιά που στην προληπτική παιδιατρική επίσκεψη βρίσκονται να έχουν χαμηλό κίνδυνο για ανάπτυξη τερηδόνας. – Όσο πιο γρήγορα γίνεται μετά την ηλικία του 1 έτους, για παιδιά που στην προληπτική παιδιατρική επίσκεψη βρίσκονται να έχουν υψηλό κίνδυνο για ανάπτυξη τερηδόνας. – Οποτεδήποτε μετά την ηλικία των 3 ετών, αν το παιδί δεν ακολουθεί εξατομικευμένο προληπτικό πρόγραμμα στοματικής υγείας από ειδικό.
Παιδιά ηλικίας 5-10 ετών
● Αποφεύγεται η κατανάλωση ενδιάμεσων γευμάτων με σακχαρούχα σνακ ή υγρά.
● Τα παιδιά δεν πρέπει να καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες απλών σακχάρων και σε μεγάλη συχνότητα κατά τη διάρκεια της μέρας. Γλυκά με κολλώδη σύσταση, όπως καραμέλες ή γλειφιτζούρια, να αποφεύγονται γιατί παραμένουν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα σε επαφή με τα δόντια και αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης τερηδόνας. Όταν γίνεται κατανάλωση γλυκών να περιορίζεται χρονικά μετά από τα γεύματα και, όταν αυτό δεν συμβαίνει, να ακολουθεί βούρτσισμα των δοντιών για την απομάκρυνση των υπολειμμάτων της ζάχαρης.
● Να προτιμάται η κατανάλωση φρούτων αντί για χυμό.
● Η κατανάλωση χυμού να αποτελεί τμήμα του γεύματος ή του μικρογεύματος (σνακ) και να μην ξεπερνά σε ποσότητα τα 120-160 ml/μέρα.
● Αν το παιδί συνηθίζει να πίνει υγρά μεταξύ των γευμάτων, να προτιμάται το νερό και όχι χυμοί ή αναψυκτικά που περιέχουν ζάχαρη.
● Το βούρτισμα γίνεται όπως περιγράφηκε παραπάνω.
Έφηβοι ηλικίας 11–18 ετών
● Ισχύουν οι διατροφικές συμβουλές και οι οδηγίες βουρτσίσματος που αναφέρθηκαν και για τις μικρότερες ηλικίες.
● Να χρησιμοποιείται οδοντικό νήμα καθημερινά.
● Να αποφεύγεται η έκθεση σε καπνό, αλκοόλ και άλλες ουσίες, καθώς και τα “τρυπήματα” χειλιaών και γλώσσας.
● Έφηβοι που ασχολούνται με σπορ μπορούν να χρησιμοποιούν προστατευτικό νάρθηκα, μετά από σύσταση του οδοντιάτρου ή παιδοδοντιάτρου.
● Ο έφηβος πρέπει να ακολουθεί ένα εξατομικευμένο προληπτικό πρόγραμμα στοματικής υγείας από οδοντίατρο ή παιδοδοντίατρο.
Πηγή: «Θέματα Πρόληψης και Προστασίας της Υγείας», Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού
http://ygeiapaidiou-ich.gr/sites/default/files/IYP-TOMOS-3.58-63.pdf
Πηγή εικόνας: https://kidsdentalgroup.ca/2019/04/22/common-concerns-for-your-childs-teeth/)